نگاه متخصص بيماري‌هاي دهان و دندان/ دكتر آرش منصوريان/عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران
چرا آفت مي‌زنيم؟

آفت‌هاي داخل دهان از لحاظ ماهيتي نوعي زخم محسوب مي‌شوند. اين زخم‌ها فقط داخل دهان به وجود مي‌آيند و در هيچ جاي ديگر بدن ديده نمي‌شوند. آفت به شكل بيضي يا دايره و زخمي عميق با ته?رنگ سفيد است. تعداد آفت‌ها معمولا از يك تا چند عدد با اندازه‌هاي كوچك و بزرگ در حد 4-3 ميلي‌متر يا حتي بزرگ‌تر از يك سانتي‌متر متغير است...

 آفت‌هاي بزرگ‌‌تر از يك سانتي‌متر به‌ندرت ديده مي‌شود. آفت‌ها داخل لپ، روي زبان و كف دهان تشكيل مي‌شوند و كمتر روي لثه و سقف دهان به وجود مي‌‌آيند. تاكنون علت خاصي براي پيدايش آنها يافت‌نشده است اما برخي عوامل مي‌توانند زمينه‌ساز پيدايش آفت‌هاي دهاني باشند؛ از ارث استرس و هيجان (مثل حوادث ناگوار زندگي) گرفته تا عوامل سيستميك (كم‌خوني ناشي از فقر آهن، كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين‌هايي مانند B يا اسيدفوليك)، حساسيت‌غذايي و ضعف سيستم ايمني (مهم‌ترين دليل ضعف سيستم ايمني بيماري ايدز است. بيماران مبتلا دچار آفت‌هاي متعدد دهاني هستند و ممكن است يك فرد در طول ماه چند بار دچار ضايعه آفتي شود). پس مي‌توان گفت كه دليل و زمينه مشخصي براي بروز بيماري وجود ندارد و طبيعتا درمان ريشه‌اي آن نيز به راحتي امكان‌پذير نيست. به همين دليل درمان به‌صورت علامتي است و سعي مي‌شود ضايعات كنترل شوند. پمادها و داروهاي مختلفي به بازار آمده كه از خانواده كورتون‌ها هستند. دهانشويه‌هايي هم وجود دارند كه بيمار با استفاده از آنها اين دوره از ابتلا را راحت‌تر سپري مي‌كند. طول دوره آفت دهان به نوع آن بستگي دارد. اگر ضايعات كمتر از يك سانتي‌متر باشد، بهبود آن حول و حوش 5 تا نهايتا 10 روز زمان مي‌برد ولي آفت‌هاي بزرگ (بالاتر از يك سانتي‌متر) ممكن است ماه‌ها داخل دهان باقي بمانند. به دليل دردناك بودن ضايعات،‌ بيماران هنگام خوردن غذا دچار مشكل مي‌شوند. گرچه در اين دوره هيچ محدوديت غذايي‌اي وجود ندارد، بهتر است بيمار غذاهاي مايع و نرم بخورد و كمتر غذاهاي تند و ترش ميل كند. اگر دليل بروز آفت‌ها ارثي باشد، غيرقابل كنترل خواهند بود و اصلا نمي‌توان مانع پيدايش آنها شد ولي در صورتي كه عواملي مانند كمبود ويتامين، كم‌خوني و ضعف سيستم ايمني در آن نقش داشته باشند، مي‌توان با برطرف كردن اين كمبودها و مشكلات تا حدود زيادي از بروز بعدي ضايعات آفتي جلوگيري كرد. آفت معمولا در دهه دوم زندگي شايع است و در بچه‌ها به‌ندرت ديده مي‌شود. متاسفانه برخي پزشكان و مردم عادي هر نوع زخمي در دهان را به آفت نسبت مي‌دهند و به پزشك مراجعه نمي‌كنند درحالي كه ممكن است نشانه بدخيمي دهان باشد و اگر اين بدخيمي‌ها زود تشخيص داده شوند، در مراحل اوليه كاملا قابل‌كنترل هستند. تشخيص اشتباه، وضعيت بيماري را پيچيده‌تر مي‌كند. زخم‌هاي بدخيم در مراحل اوليه شباهت زيادي به آفت دارند بنابراين اگر آفت‌هاي داخل دهان در مدت 10-5 روز بهبود نيافتند و اندازه آنها بزرگ‌تر شد، بلافاصله به يك دندان‌پزشك مراجعه كنيد.